In de naam van Allah. Alle lof komt aan Hem toe, onze Heer en Beschermer,

en moge vrede en genade neerdalen op Zijn laatste Profeet.

De volgende opmerkingen zijn niet bedoeld om iemand te beledigen dus vat ze alstublieft niet op als beledigend. We houden van al onze broeders die van Allah en Zijn boodschapper houden (moge de genade van Allah en vrede op hem rusten) en die oprecht voor deze dien werken, ongeacht welk gezichtspunt zij innemen. Als de volgende woorden bij sommigen een beetje hard overkomen, dan was dit met het oog op de ernst van de periode waarin we leven en omdat we het gevoel hadden dat het tijd was om terzake te komen.

De volgende korte toelichting ontstond als gevolg van een aan mij gerichte vraag om een fatwa over een bepaalde kwestie. De vrager wilde ook de “bewijzen” weten voor de fatwa. Ik realiseerde me dat zij van plan waren om de “bewijzen” van verschillende mensen te vergelijken waaraan ze dit gevraagd hadden en om tot hun eigen conclusie te komen over welke mening het “sterkste” was. Ik vond dat het presenteren van het “bewijs” vanuit de Hanafī rechtsschool over dit onderwerp aan een dergelijke leek ongepast. Ik zal proberen uit te leggen waarom. Ik noemde de fatwa van de Hanafi rechtsschool en zei: een dergelijke fatwa, als die afkomstig is van één van de vier rechtsscholen van de ahl al-sunnah wal jamā`ah, is het resultaat van studie, onderzoek en ijtihād van honderden van de grootste geleerden van deze Ummah, die bijdroegen aan de fatwa's van iedere rechtsschool en deze herzagen. Zij waren meesters in de Islamitische wetenschappen waarvan velen meer dan 100.000 Hadīths van de geliefde Profeet (moge de genade van Allah en vrede op hem rusten) gememoriseerd hadden. Vele geleerden van de Hanafī rechtsschool bereikten de gerespecteerde positie die ook wel bekend staat als ‘Bewaker (Hāfidh) van de Hadīth’. Bovendien waren het mensen die het hoogste niveau van vroomheid en vrees voor Allah bezaten, wat absoluut bevestigd wordt in hun biografieën. Daarom accepteren we graag de uitspraken die zij deden zonder hen naar de “bewijzen” te vragen en wenden we ons niet tot degenen die zich niet neerleggen bij de autoriteit van deze grote geleerden van onze Ummah en die het “bewijs” voor elke fatwa wensen te onderzoeken, ondanks het feit dat de meeste van hen niet eens een basiscursus in de Islamitische wetenschappen hebben gevolgd, of zelfs ook maar één van de authentieke Hadīth boeken hebben bestudeerd met een leraar enz.

Het vragen naar “bewijs” door een dergelijke leek is belachelijk. Het is alsof iemand die geen natuurwetenschappen heeft gestudeerd in een discussie met een professor in de natuurkunde de relativiteitstheorie betwist. Of net als iemand die geen basiskennis heeft van biologie of scheikunde gaat discussiëren met een toonaangevende arts over welk medicijn beter is tegen een bepaalde ziekte. Een dergelijk persoon zou uitgelachen worden! Denk je dat een professor hem ook maar enige aandacht zou geven? Deze laatste zou niet eens zijn tijd verspillen door met hem in discussie te gaan. Een dergelijk persoon, als hij echt zijn meningen wil uiten aangaande theoretische natuurkunde, zou eerst zijn VWO af moeten maken en natuurwetenschappen moeten gaan studeren, zijn Bachelor (3 jaar) behalen, dan zijn Master (één tot twee jaar) en daarna zijn PhD (drie tot vijf jaar). Pas dan zal hij in de positie verkeren om een discussie te beginnen met de professor! Hetzelfde, of zelfs erger, is de Moslim die niet eens een basisopleiding in Islamitisch Recht heeft gevolgd en die toch naar voren stapt om de grootste rechtsgeleerden uit te dagen van de salaf en de khalaf van deze Ummah! Hij heeft niet eens de basisvaardigheden om een “bewijs” te begrijpen of te evalueren. Denk je dat het geven van meningen over Islamitisch Recht makkelijker is dan het geven van meningen over theoretische natuurkunde? Het feit alleen al dat je naar “bewijs” vraagt is op zich al een duidelijk bewijs (dalīl) van jouw onwetendheid betreft hetgeen het proces van ijtihād inhoudt. Denk je dat het verkrijgen van een “bewijs” even eenvoudig is als het aanhalen van een vers uit de Koran of een enkele Hadīth? Jouw taak als leek of beginner in de heilige kennis is niet het vragen naar fatwa’s over een bepaald onderwerp samen met “bewijzen”. Jouw taak is echter slechts het vragen naar de fatwa van één van de vier geaccepteerde rechtsscholen, en om te weten dat deze fatwa’s zijn gebaseerd op een diepgaande kennis en studie van de bronnen.

Als je echt geïnteresseerd bent in de “bewijzen” stap dan alsjeblieft naar voren om de heilige kennis te bestuderen. Je bent meer dan welkom! Om minstens een basisniveau te bereiken, zal je zeker 5 tot 8 jaar serieuze studie kosten. Dat is slechts een basisafgestudeerde; je bent dan nog niet eens begonnen om je te specialiseren! Geloof me, de “bewijzen” kunnen gegeven worden voor elk van de rechtsscholen. De encyclopedische naslagwerken die gedetailleerde bewijzen voor de fatwa’s van de Hanafī rechtsschool bespreken, zijn talrijk en bekend, geschreven door grootmeesters in de Hadīth en jurisprudentie. Voel je alstublieft vrij om ze te raadplegen iedere keer als je het “bewijs” voor een fatwa wil zien. Maar een onervaren persoon, zoals jijzelf, die zulke werken leest, zal niet in staat zijn om ze te begrijpen, net als een VWO-leerling die gevorderde onderzoeken over kwantumfysica probeert te lezen of over vergaand medisch onderzoek. Hij zal zelfs in nog grotere verwarring eindigen. Het is tijd om bescheiden te zijn. Als je een VWO-leerling bent, dien je de basis te bestuderen en te accepteren wat je leraren je nu vertellen. Jaren later, als je een intelligente student bent, en als je hard gewerkt hebt, kun je in de positie terechtkomen om gecompliceerde theorieën te kunnen bediscussiëren en je eigen meningen te vormen.

Helaas, als onderdeel van de laakbare vernieuwingen van de moderne tijd, heeft zich een beweging ontwikkeld binnen onze Ummah die het volgen van de vier gevestigde rechtsscholen verwerpt en leken aanspoort elke fatwa te bekritiseren zodat zij hun eigen mening kunnen vormen en hun eigen zienswijze kunnen opleggen! (Dit zou goed de Sunnah kunnen zijn van de Amerikaanse zanger, Frank Sinatra, die “I did it my way” zong, maar het is zeker niet de Sunnah van de geleerden van de salaf.) Als je gelooft dat je als VWO-leerling meningen kunt geven over de kwantumtheorie, ahlan wa sahlan! Wees wel gewaarschuwd dat wat je doet volledig harām is, het geven van een fatwa die direct gebaseerd is op de bronnen zonder daartoe gekwalificeerd te zijn. Als iedereen automatisch gekwalificeerd was om fatwa uit te vaardigen of te kiezen, zou dit leiden tot verdeeldheid en chaos in de heilige wet. (Overigens, het enkele feit dat je Arabisch bent of Arabisch spreekt, maakt je evenmin een automatisch gekwalificeerde muftī!) Alle vakgebieden hebben curricula en methodes voor hun bestudering. Het Islamitisch Recht is één van de moeilijkste disciplines die vele jaren vergt om er bekwaam in te worden.

Om bijvoorbeeld advocaat te worden, moet je uitstekende studieresultaten hebben en dan een rechtsdiploma krijgen. Zelfs daarna dien je nog examens af te leggen voor de balie. Toch is dat nog niet genoeg! Je moet dan een aantal jaren praktijkstage volgen met een advocaat voordat het toegestaan is dat je je zelfstandig als advocaat kunt vestigen en als zodanig werkzaam kunt zijn. Dit is slechts de manier om een beginnend advocaat te worden. Hoeveel jaren van voortgaand onderzoek en ervaring zijn vereist voor iemand om landsadvocaat of rechter bij de Hoge Raad te worden? Vreemd is het dan dat iedere Jan, Piet en Hamza in onze Ummah zichzelf als gekwalificeerd beschouwt om fatwa´s uit te vaardigen na het lezen van enkele verzen van de Koran en een samengevatte versie van de sahīh al-bukhārī! Het is een weergave van onze diepgaande onwetendheid over waar we hier mee bezig zijn. Je hebt niet eens de rechtenfaculteit bezocht en je wilt juridische oordelen vellen! Je bent VWO-leerling en wil aan een discussie tussen professoren meedoen!

Wees bescheiden! Als je onderwerpen uit het Islamitisch Recht wilt bediscussiëren, ga dan aan de voeten van Islamitische geleerden zitten, de erfgenamen van de Profeten (moge vrede op hen rusten) en studeer met hen. Leer zowel van hun goede karakter als van hun kennis, reinig jezelf opdat je een waardige ontvanger mag worden van het licht dat de heilige kennis is. Als je je leven hebt doorgebracht met het bestuderen van bouwkunde of medicijnen, of het najagen van zakelijke ondernemingen, in plaats van het zoeken naar de heilige kennis, en je, nu je ouder bent, besloten hebt om een beetje “religieus” te worden, begin dan met het komen naar de moskee enzovoorts, maar denk alsjeblieft niet dat je een “spoedcursus” in de dien kan doen door “fiqh us-sunnah” of de tafsīr van Mawdūdī te lezen, en dan op een niveau kan komen waarop je kunt debatteren met de geleerden. Laat de geloofszaken graag over aan degenen die hun jeugd doorbrachten met de studie van de heilige disciplines en er vele jaren van hun leven aan opofferden. Zoals één van mijn leraren vaak zegt: “dit is de dīn, niet tīn (vijg)!!” Dit is de dīn waar je mee te maken hebt! Het is niet het speelgoed van de willekeurige leek. Het is onze westerse gesteldheid die iedereen arrogant genoeg maakt om te geloven dat ze meningen kunnen geven over alle onderwerpen van theologie tot Islamitisch Recht. De duidelijke waarheid is dat jij geheel niet in de positie verkeert om “bewijzen” voor een fatwa te evalueren en voor jezelf tot een conclusie te komen welke mening het “sterkste” is.

Ik herinner me een discussie met een 18-jarige, gladgeschoren jongere, gekleed in spijkerbroek en leren jas, buiten mijn lokale moskee. Hij was twee jaar eerder begonnen met praktiseren. Hij legde me erg droogjes uit hoe hij de “bewijzen” die naar voren werden gebracht door de verschillende rechtsscholen over elk “onderwerp” toetste en dat hij dan in staat was om voor zichzelf te concluderen welke mening de sterkste is! Het feit dat hij geen woord Arabisch kende was niet genoeg om hem van zijn scholastieke ambities te weerhouden, hij zou alles natuurlijk in het Engels vertaald krijgen! Helaas, zulke armzalige broeders hebben geen idee hoe gecompliceerd veel fatwa´s zijn en hoe uitvoerig de discussies tussen de verschillende rechtsscholen over elk onderwerp kunnen zijn. Realiseren ze zich niet dat ze niets anders doen dan het “blindelings volgen” van elke willekeurige “geleerde” die hen informatie heeft verstrekt over dit bepaalde “onderwerp”. Ze hebben zelf niet eens de bronnen gecontroleerd, d.w.z. de standaard naslagwerken van de vier rechtsscholen, om te zien wat deze zeggen over het onderwerp in kwestie. Het is algemeen bekend dat je geen Hanafī fatwa´s aan een Shāfi`ī tekst kunt ontlenen, en visa versa, omdat ze vaak onnauwkeurige beschrijvingen van een andere rechtsschool geven – je moet naar de teksten van de rechtsschool zelf kijken.

Ik zal je slechts een eenvoudig, veel voorkomend, voorbeeld geven waarvan de armzalige broeder en zuster denken dat zij een geweldige “ijtihād” hebben verricht en tot hun 'eigen' conclusie over een onderwerp komen (en zich dan realiseren dat alle vier de rechtsscholen het fout hebben gehad in de afgelopen 1424 jaar). Dat is het onderwerp van waar de handen te plaatsen tijdens het gebed. Het is heel normaal om nu moslims te zien bidden terwijl ze hun handen plaatsen op hun borst of nek in plaats van de traditionele positie boven of onder de navel, wat tot recent, meer dan 1000 jaar de gewoonte was van de Moslims. Inderdaad, alle vier de rechtsscholen zijn het er over eens dat de handen zich net boven of onder de navel moeten bevinden – zeker niet op de borst (behalve voor vrouwen in de Hanafī rechtsschool) en zeker niet op de nek! (Sommige Malikīs houden het er op dat de Sunnah het plaatsen van de handen langs de zijden voorschrijft). Echter de jonge mujtahids van de 21ste eeuw weten het beter. Vanzelfsprekend hadden alle grote juridische deskundigen van de vier rechtsscholen geen toegang tot “fiqh us-sunnah”, de essentiële gids voor alle aankomende mujtahids! Het is zelfs beschikbaar in een handige vertaalde versie voor niet-Arabisch(talig)e mujtahids! Je opent eenvoudigweg het relevante hoofdstuk over: Sunnah handelingen met betrekking tot het gebed, de Plaats van de Handen” (vol. 1, p.132) en je zult ontdekken dat al-Tirmidhi een Hadīth vertelt waarin de Profeet (mogen de genade van Allah en vrede op hem rusten) met zijn handen op zijn borst bad en dat al-Tirmidhī deze Hadīth kwalificeert als “hassan”. Ook zul je lezen dat een zelfde Hadīth wordt gevonden in de “sahīh” van Ibn Khuzayma en dat Ibn Khuzayma deze Hadīth als sahīh beschouwt. Dat is het! De jonge mujtahid heeft zijn werk gedaan! Natuurlijk zijn er hierover Hadīths die sahīh zijn! (Geen idee wie die Ibn Khuzayma is…maar hij klinkt belangrijk!) De vier rechtsscholen hebben het allemaal fout! Daarna wordt de broeder gezien in de lokale moskee, zijn handen hoog plaatsend op zijn borst vol minachting kijkend naar degenen die duidelijk “blindelings” de rechtsscholen volgen. Laten we nu eens nader kijken naar de “bewijzen” zoals hierboven beschreven in “fiqh us-sunnah”. We doen enkele verrassende ontdekkingen.

Ten eerste, diegenen die werkelijk “al-jāmī” van al-Tirmidhī zelf bestudeerden, zouden zich realiseren dat al-Tirmidhī niet eens een Hadīth vermeldt waarin de Profeet (mogen Allah’s genade en vrede op hem rusten) met zijn handen op zijn borst bad! Laat staan deze Hadīth te kwalificeren als hassan!! Een zeer ernstige fout van de kant van de auteur van “fiqh us-sunnah”. Tweede grote fout: alhoewel Ibn Khuzayma (moge Allah hem genadig zijn) een Hadīth vermeldt waarin de Profeet (mogen Allah’s genade en vrede op hem rusten) zijn handen op zijn borst plaatste, beschouwt hij deze niet als sahīh. Het is zelfs zo dat Ibn Khuzayma geen opmerkingen maakt over de authenticiteit van de Hadīths die zijn aangehaald in zijn boek. Maar diegenen die Ibn Khuzayma’s methode kennen, zullen zien dat alles erop wijst dat hij deze overlevering niet als sterk beschouwde. Ten eerste noemt hij het plaatsen van de handen op de borst niet in de titel van dat hoofdstuk (wat zijn gebruikelijke methode is om zijn verstaan van de juridische implicaties van de overleveringen in het hoofdstuk te duiden). Ten tweede plaatst hij de overlevering aan het eind van het hoofdstuk, hetgeen ook wijst op de zwakheid ervan. Hoe dan ook, een blik op de keten van overleveraars van deze Hadīth zal laten zien dat hij Mu’ammal ibn Isma’īl bevat, van wie de meeste geleerden in de Hadīth zeggen dat hij een zwakke overleveraar is, waarbij men wijst op zijn zeer slechte geheugen! Imam al-Bukhari (moge Allah hem genadig zijn) zegt zelfs dat hij “munkar al-hadīth” is, hetgeen betekent dat zijn Hadīths totaal worden verworpen! Er zijn ook verdere kritieken over deze overlevering mogelijk, maar we zullen er hier niet op ingaan nu, uit vrees onze bedoelde beknoptheid te verliezen.

 Nu zien we het probleem. De jonge mujtahid bleek helemaal geen mujtahid te zijn! Hij was het ergste soort “blinde volgeling”. Hij las een hoofdstuk uit “fiqh us-sunnah” en accepteerde blindelings wat hij las, ondertussen de gehele tijd denkend dat hij een geweldige ijtihād had verricht! Stel je voor wat voor fouten dit boek nog meer bevat. En het is één van de meest populaire boeken tegenwoordig onder Moslims! Het soort fouten dat hierboven is aangestipt, zijn ernstige fouten. Eén van onze leraren zei dat deze niet van het soort uitglijders zijn die je soms tegenkomt in de geschriften van geleerden. Ze wijzen veeleer op een echte onwetendheid van de auteur die niet te verontschuldigen valt. Aan het eind van de dag is de werkelijkheid dat je een muqallid bent, of je het weet of niet. De keuze blijft eenvoudig wie je volgt: is het de auteur van “fiqh us-sunnah”, of al-Albānī, of één van de vier rechtsscholen. Begrijp me niet verkeerd, het bestuderen van bewijzen voor fatwa’s is op zichzelf niet verkeerd, maar het hoort in een zekere context en plaats thuis.

Er kunnen ook nog andere opmerkingen over deze zaken gemaakt worden, maar we zullen volstaan met dat wat aangegeven is, tot Allah biddend dat Hij ons bedekt met Zijn genade en ons tot de waarheid leidt in alle zaken, en ons in staat stelt het te volgen, en overeenkomstig datgene te handelen wat Hem ten allen tijden bevalt. En moge de vrede en genade van Allah rusten op Zijn geliefde boodschapper, zijn familie en al zijn metgezellen. En alle lof en dank komt toe aan Allah, de Heer der Werelden.

Geschreven door, dienaar van de heilige kennis, Ridhwan ibn Muhammad Saleem,